Kemik dayanıklılığının azaldığı ve kırık riskinin arttığı iskelet hastalığıdır. Kemik dayanıklılığı kemik mineral dansitesinin (KMD) ölçümü ile belirlenir. Yaşlanma ve menopozal östrojen eksikliği ile birlikte oluşan kemik kaybına ‘primer osteoporoz’ denir. Diğer hastalıklar ya da ilaçlar nedeniyle gelişen duruma ise ‘sekonder osteoporoz’ denir.

Primer osteoporoz’da östrojenin kemik yıkımı üzerindeki kontrol edici etkisi azaldığından kemik yıkımı hızlanır ve yapım ile dengelenemez. Özellikle erken menopozal dönemde kemik yıkım hızı fazladır. Bu dönemde yaşlanma, kalsiyum alımındaki, bağırsaklardan kalsiyumun emilimindeki azalma da kemik yoğunluğu üzerine olumsuz etki eder.

Kemik mineral yoğunluğu lumbar vertebra, Radius ve kalça DEXA ile değerlendirilerek bulunur. Lumbar vertebra hızlı kemik yenilenme hızına sahip olan kortikal kemik içerir ve ani ya da erken kemik kayıpları tespiti burada daha kolay yapılabilir. Büyük trokanter ve femur boynu ise hem kortikal hem de trabekuler kemik içerir ve yaşlı kadınlarda kalça kırığı riskini değerlendirmek için görüntülenir. Cinsiyet, yaş ve etnik duruma göre normal kabul edilen değerler aralığı vardır ve ölçümler T skoru ile belirtilir. T skoru: -> +2,5 ile -1,0 arası normal KMD

  • -1,0 ile -2,5 arası düşük KMD (Osteopeni)
  • -2,5’den düşük değerler ise osteoporoz olarak değerlendirilir
  • -2,5den düşük değer ve beraberinde kemik kırıkları var ise ciddi osteoporoz adını alır

Osteoporoz ve ona bağlı kırıklar, yaş, ırk, genetik yapı, ailede osteoporotik kırık öyküsü, vertebral bası kırıkları, 3 aydan uzun steroid tedavisi, erken menopoz, primer hiperparatroidi gibi nedenler ile artar. Bu nedenlerle menopoz ile birlikte tüm kadınlarda KMD taranmalıdır.

Osteoporoz tedavisinde amaç düşük KMD ve buna bağlı gelişebilecek kırıkları önlemektir. KMD azalması geri döndürülebilen bir durum değildir, tüm tedavi yöntemleri ile ancak daha da kötü olması engellenebilir. Bunun için sedanter yaşam tarzı bırakılmalı, spor egzersiz yapılmalı ve gereken durumlarda da ilaç takviyesine başlanılmalıdır. Kullanılan ilaçlar kalsiyum desteği ve kemik yıkımını azaltıp, yapılanmada denge kurulmasına ve onarımını sağlar. Ama yine de hiçbir ilaç tedavisi var olan KMD azalmasını geri getirmez.